2 września, 2023

Czasowniki nieregularne w języku niemieckim – tabela wraz z odmianą

by Maja Latawiec
Czasowniki nieregularne w języku niemieckim - tabela wraz z odmianą

Każdy, kto uczył się języka w szkole, doskonale wie, czym są czasowniki nieregularne w języku niemieckim. Do dziś pamiętam swoją pierwszą lekcję, na której dostałam kserówkę z bardzo długą listą niezrozumiałych słów. Pamiętam, że nauczycielka powiedziała, że za dwa tygodnie napiszemy z niej sprawdzian, a ja pomyślałam, że to niemożliwe, żebym to wszystko zapamiętała. 

Presja dostania negatywnej oceny zmotywowała mnie jednak do „wkucia” listy na pamięć. Udało mi się nawet dostać czwórkę. Wszystko po to, żeby za chwilę zapomnieć większości słów, których się uczyłam. Ten sposób nauki nigdy nie przyniesie dobrych efektów. Teraz wiesz już, jak na pewno się nie uczyć. W takim razie, jak to zrobić? W tym artykule dowiesz się, czym właściwie są czasowniki nieregularne i poznasz najlepsze sposoby na naukę opracowane przez zespół Taalhammera. Dodatkowo mam dla ciebie parę wskazówek. Zaczynajmy!

Dlaczego czasowniki nieregularne są ważne w nauce języka niemieckiego?

Kiedyś wszystkie czasowniki były nieregularne. Oznaczało to, że ich odmiana była nieprzewidywalna i każdej formy trzeba było uczyć się indywidualnie.

Powstawanie czasowników regularnych wynikało z naturalnego procesu ewolucji języka. Pojawiła się potrzeba uproszczenia systemu czasowników. Część nieregularności została zredukowana, a niektóre nieregularne czasowniki stały się regularne, dostosowując się do nowych wzorców.

Co najciekawsze, czasowniki, które były najczęściej używane, miały większą szansę pozostać nieregularne. Czasowniki używane przez wiele pokoleń, które były dobrze znane w języku, pozostały takie same. Ich nieregularność była już tak głęboko zakorzeniona w tradycji języka, że ludzie utrzymywali te odmiany, pomimo pojawienia się regularnych wzorców innych czasowników.

Dlaczego więc ważna jest nauka czasowników nieregularnych? Z powyżej historii możemy wyciągnąć taki wniosek: Czasowników nieregularnych jest mniej niż regularnych, lecz są najczęściej używane w języku niemieckim.

Najlepszym przykładem na potwierdzenie tej tezy są czasowniki: haben (mieć) i sein (być). Według eksperymentu przeprowadzonego przez zespół Taalhammera, który polegał na analizowaniu czasowników obecnych w obszernym zbiorze niemieckich tekstów, czasownik sein wyniósł średnio ok.20-25% wszystkich czasowników użytych w tych tekstach.

Jak odróżnić czasowniki nieregularne od regularnych?

Kiedy czasowniki są regularne? Czasowniki regularne w języku niemieckim odmieniają się według zasad gramatycznych i wzorców. Ich temat pozostaje taki sam, niezależnie od czasu ani osoby, w jakiej go używasz. Temat, inaczej “rdzeń” czasownika, to jego część, która pozostaje po odjęciu końcówki. Czasownikiem regularnym  jest na przykład spielen (grać). Temat tego czasownika to spiel i pozostaje taki sam dla każdej osoby. Jego odmiana przedstawiona jest w tabelce poniżej:

niemieckipolski
ich spiel+e (ja gram)wir spiel+en (my gramy)
du spiel+st (ty grasz)ihr spiel+t (wy gracie)
er/sie/es spiel+t (on/ona/ono gra)sie/Sie spiel+en  (oni grają)

W przypadku czasowników nieregularnych w temacie zmienia się samogłoska w drugiej (du) i trzeciej osobie liczby pojedynczej (er, sie, es). Takim czasownikiem jest na przykład nehmen (brać). Patrząc na tabelę poniżej, możesz zauważyć, że “e” w temacie zamienia się na “i”.

polskiniemiecki
ich nehm+ewir nehm+en
du nimm+stihr nehm+t
er/sie/es nimm+tsie/Sie nehm+en

Pamiętam, że odmiana tego czasownika sprawiała mi problem na początku nauki i wtedy mój nauczyciel podsunął mi ciekawe skojarzenie. Znasz lizaki „nimm2” (po polsku: weź 2)? Od tego czasu mój mózg automatycznie łączy to słowo z kolorowym opakowaniem lizaków i napisem, który od razu przypomina mi prawidłową odmianę.

Jak nauczyć się najważniejszych czasowników nieregularnych?

Dlaczego tylko najważniejszych? Dlatego, że właśnie od tego powinieneś zacząć. Czasowników nieregularnych jest ponad 200. Zamiast próbować nauczyć się całej listy na raz, zacznij od zaznaczenia czasowników, które już znasz i których chciałbyś używać na co dzień. Wraz ze wzrostem twoich umiejętności językowych lista stopniowo będzie się powiększać. 

Pamiętaj, żeby uczyć się od razu 3 form czasownika, najlepiej dla trzeciej osoby liczby pojedynczej. W tej formie czasownik zmienia się najbardziej, dlatego przygotowaliśmy dla ciebie tabelkę właśnie z taką odmianą (znajdziesz ją na końcu tego artykułu).

Razem z zespołem Taalhammera przeprowadziliśmy eksperyment, którego celem było znalezienie najskuteczniejszej metody nauki czasowników nieregularnych. Stworzyliśmy sześć grup, z których każda uczyła się w inny sposób. Po dwóch tygodniach przeprowadziliśmy test. Okazało się, że wyniki jednej grupy, zdecydowanie wybiły się na tle pozostałych. Sposób, który okazał się najskuteczniejszy polegał na tym, że członkowie grupy tworzyli własne zdanie do każdej z trzech form czasownika. Zobrazuję ci to na przykładzie czasownika geben (dawać).

osobaczasownikniemieckipolski
3. osoba liczby pojedynczej w czasie teraźniejszymgibtEr gibt mir an jedem Geburtstag Blumen. On na każde urodziny daje mi kwiaty.
1. i 3. osoba w czasie przeszłym PräteritumgabDieses Jahr gab er mir meine Lieblingspralinen.W tym roku dał mi moje ulubione czekoladki.
3. osoba w czasie przeszłym Perfekthat gegebenMeine Freundin hat mir Ohrringe gegeben.Moja przyjaciółka dała mi kolczyki.

W trakcie naszych badań metoda nauki całymi zdaniami wielokrotnie okazała się bezkonkurencyjna. Dlatego, aby nauczyć się czasowników nieregularnych, tak aby później bezproblemowo z nich korzystać, spróbuj stworzyć własne zdania z tymi czasownikami. Nauka zdań jest przyjemniejsza niż samo zapamiętywanie słów i ich tłumaczeń, dzięki czemu dłużej się nią zajmujesz, szybciej zrobisz postępy i będziesz miał większą motywację do dalszej nauki.

Odmiana czasowników nieregularnych w czasie teraźniejszym

Możesz spotkać się z dwoma głównymi typami odmiany czasowników nieregularnych w czasie Präsens. Pierwszy typ czasowników to taki, w których temacie litera a zamienia się na ä. W przypadku drugiego typu czasowników, w ich temacie litera e może zamienić się na i lub ie.

Typ pierwszy: zamiana a na ä (fahren, laufen)

W temacie niektórych czasowników nieregularnych a zamienia się na ä. Zobacz na przykładzie czasowników fahren ( jechać) i laufen ( biegać).

ich fahrewir fahren
du fährstihr fahrt
er/sie/es fährtsie/Sie fahren
ich laufewir laufen
du läufstihr lauft
er/sie/es läuftsie/Sie laufen

W ten sam sposób odmieniają się:  backen (piec), schlafen (spać), tragen (nosić), waschen (myć), wachsen (rosnąć), halten (trzymać), gefallen (podobać się), fallen (spadać), lassen (kazać, zostawiać).

Typ drugi: zamiana e na i/ie (helfen, sehen)

W temacie niektórych czasowników nieregularnych e zamienia się na i lub ie. Dobrym przykładem są czasowniki: helfen (pomagać) i sehen (widzieć).

ich helfewir helfen
du hilfstihr helft
er/sie/es hilftsie/Sie helfen
ich sehewir sehen
du siehstihr seht
er/sie/es siehtsie/Sie sehen

Podobnie odmieniają się: befehlen (rozkazywać), empfehlen (polecać), essen (jeść), geschehen (wydarzać się), vergessen (zapominać), treffen (spotykać), werfen (rzucać), nehmen (brać), sprechen (mówić), geben (dawać), lesen (czytać), stehlen (kraść), geben (dawać).

Czasowniki nieregularne w języku niemieckim - tabela wraz z odmianą

Odmiana czasowników nieregularnych w czasie przeszłym

W języku niemieckim wyróżniamy dwa czasy przeszłe: Präteritum i Perfekt. Różnica w znaczeniu pomiędzy tymi czasami jest bardzo mała. W niektórych przypadkach mogą być używane zamiennie (zwłaszcza w mowie potocznej). Warto nauczyć się obu czasów, aby móc swobodnie korzystać z nich w różnych sytuacjach.

  • Czas Präteritum jest nazywany czasem przeszłym prostym. Tego czasu używamy głównie do opisywania wydarzeń, które miały miejsce w przeszłości, w mowie formalnej, literaturze i w pisemnych relacjach historii.
  • Czas przeszły Perfekt jest czasem złożonym. Najczęściej używany jest do wyrażenia wydarzeń, które miały miejsce w przeszłości i są związane z teraźniejszością. Tworzymy go za pomocą czasownika haben lub sein (w zależności od czasownika) oraz bezokolicznika czasownika głównego w formie Partizip II. W mowie potocznej Perfekt jest częściej używany i brzmi bardziej naturalnie (z wyjątkiem czasowników modalnych i czasowników haben i sein, których zazwyczaj używa się w czasie Präteritum). 

Długo zastanawiałam się, jak ułatwić ci zapamiętanie czasowników z tabelki i po dokładnym przeanalizowaniu listy udało mi się dostrzec powtarzające się schematy. Jestem pewna, że dzięki powtarzaniu czasowników w takich grupach o wiele łatwiej “wejdą” ci one do głowy. Dobra wiadomość jest również taka, że często czasowniki się rymują. Dobrym pomysłem jest więc powtarzanie ich na głos. Oto schematy, które powtarzały się najczęściej:

Zmiana tematu: e – a – o

CzasownikPräteritumPerfektPolski
befehlenbefahlbefohlenrozkazywać
brechenbrachgebrochenłamać
empfehlenempfahlempfohlenpolecać
erschreckenerschrakerschrockenwystraszyć się
geltengaltgegoltenobowiązywać
helfenhalfgeholfenpomagać
nehmennahmgenommenbrać
sprechensprachgesprochenmówić, rozmawiać
stechenstachgestochenkłuć
stehlenstahlgestohlenkraść
sterbenstarbgestorbenumierać
treffentrafgetroffenspotykać
werbenwarbgeworbenwerbować/ reklamować
werfenwarfgeworfenrzucać

Zmiana tematu: e – a – e

CzasownikPräteritumPerfektPolski
fressenfraßgefressenjeść (o zwierzętach)
gebengabgegebendawać
geschehengeschahgeschehenwydarzać się
lesenlasgelesenczytać
messenmaßgemessenmierzyć
sehensahgesehenwidzieć
tretentratgetretenpodejść, nadepnąć
vergessenvergaßvergessenzapominać

Zmiana tematu: ie – o – o

CzasownikPräteritumPerfektPolski
fliegenfloggeflogenlatać
fliehenflohgeflohenuciekać
fließenflossgeflossenpłynąć
frierenfrorgefrorenmarznąć
genießengenossgenossenrozkoszować się
gießengossgegossenpodlewać
riechenrochgerochenpachnieć
wiegenwoggewogenważyć
ziehenzoggezogenciągnąć

Zmiana tematu: ei – ie – ie

CzasownikPräteritumPerfektPolski
bleibenbliebgebliebenpozostawać
gedeihengediehgediehenrozwijać się
leihenliehgeliehenpożyczać
meidenmiedgemiedenunikać
scheidenschiedgeschiedenrozwodzić się
scheinenschiengeschienenświecić
schreibenschriebgeschriebenpisać
steigenstieggestiegenwchodzić, wspinać się
treibentriebgetriebenprowadzić, uprawiać
verzeihenverziehverziehenwybaczać
weisenwiesgewiesenwskazywać

Podczas nauki na pewno znajdziesz więcej podobnych schematów. Zobaczysz, że mimo nieregularności czasowników, nadal istnieją pomiędzy nimi podobieństwa. Z czasem nabierzesz wyczucia i będziesz korzystał z tych podobieństw nawet podświadomie. 

Wskazówka: W języku niemieckim istnieją czasowniki złożone, składające się z czasownika i przedrostka. Takimi czasownikami są na przykład versprechen (obiecywać) i besprechen (omówić). Odmieniają się one w ten sam sposób co czasownik sprechen (mówić). Zobacz jakie to proste:

sprechensprachgesprochen
versprechenversprachversprochen
besprechenbesprachbesprochen

Tę zasadę możesz zastosować do wszystkich czasowników złożonych. 

Jak nauczyć się czasowników nieregularnych z aplikacją Taalhammer?

Oprócz gotowego kursu języka niemieckiego aplikacja Taalhammer oferuje możliwość dodawania własnych treści. Dzięki temu możesz tworzyć własne kolekcje i dodać zdania, które sam przygotowałeś. Skorzystaj ze słownictwa, które cię interesuje i na temat którego masz coś do powiedzenia w swoim języku ojczystym. Twoja nauka nie tylko będzie wtedy przyjemniejsza, ale również zobaczysz szybkie efekty, bo będziesz uczyć się z materiałów dostosowanych do swoich własnych potrzeb. W końcu to ty wiesz najlepiej, co ma zastosowanie w twoim życiu. 

Bezokolicznik3. osoba liczby pojedynczej w czasie teraźniejszym1. i 3. osoba w czasie przeszłym Präteritum3. osoba w czasie przeszłym Perfekt
backen – piecbäckt (backt)backte (buk)hat gebacken
befehlen – rozkazywaćbefiehltbefahlhat befohlen
beginnen – zaczynaćbeginntbegannhat begonnen
beißen – gryźćbeißtbisshat gebissen
bergen – kryć w sobiebirgtbarghat geborgen
bersten – pękaćbirstbarstist geborsten
betrügen – oszukiwaćbetrügtbetroghat betrogen
bewegen – nakłaniaćbewegtbewoghat bewogen
biegen – giąćbiegtboghat gebogen
bieten – oferowaćbietetbothat geboten
binden – wiązaćbindetbandhat gebunden
bitten – prosićbittetbathat gebeten
blasen – dmuchaćblästblieshat geblasen
bleiben – pozostawaćbleibtbliebist geblieben
braten – smażyć, piecbrät (bratet)briethat gebraten
brechen – łamaćbrichtbrachist / hat gebrochen
brennen – płonąćbrenntbranntehat gebrannt
bringen – przynosićbringtbrachtehat gebracht
denken – myślećdenktdachtehat gedacht
dingen – wynajmowaćdingtdanghat gedungen
dreschen – młócić, tłucdrischtdroschhat gedroschen
dringen – przedostawać się, żądaćdringtdrangist / hat gedrungen
dürfen – móc, mieć pozwoleniedarfdurftehat gedurft
empfehlen – polecaćempfiehltempfahlhat empfohlen
erlöschen – wygasaćerlischterloschist erloschen
erschrecken – wystraszyć sięerschrickterschrakist erschrocken
erwägen – rozważaćerwägterwoghat erwogen
essen – jeśćissthat gegessen
fahren – jechać, zawozićfährtfuhrist / hat gefahren
fallen – upadaćfälltfielist gefallen
fangen – łapaćfängtfinghat gefangen
fechten – walczyćfichtfochthat gefochten
finden – znajdowaćfindetfandhat gefunden
flechten – pleśćflichtflochthat geflochten
fliegen – lataćfliegtflogist / hat geflogen
fliehen – uciekaćfliehtflohist geflohen
fließen – płynąćfließtflossist geflossen
fressen – żrećfrisstfraßhat gefressen
frieren – marznąćfriertfrorhat gefroren
gären – fermentowaćgärtgorist gegoren
gebären – rodzićgebiert (gebärt)gebarhat geboren
geben – dawaćgibtgabhat gegeben
gedeihen – rozwijać sięgedeihtgediehist gediehen
gehen – iśćgehtgingist gegangen
gelingen – udawać sięgelingtgelangist gelungen
gelten – obowiązywaćgiltgalthat gegolten
genesen – zdrowiećgenestgenasist genesen
genießen – rozkoszywać sięgenießtgenosshat genossen
geschehen – wydarzać sięgeschiehtgeschahist geschehen
gewinnen – wygrywaćgewinntgewannhat gewonnen
gießen – podlewaćgießtgosshat gegossen
gleichen – być podobnymgleichtglichhat geglichen
gleiten – szybowaćgleitetglittist geglitten
glimmen – tlić sięglimmtglommhat geglommen
graben – kopaćgräbtgrubhat gegraben
greifen – chwytaćgreiftgriffhat gegriffen
haben – miećhathattehat gehabt
halten – trzymaćhälthielthat gehalten
hängen – wisiećhängthinghat gehangen
hauen – bić, laćhauthaute (hieb)hat gehauen
heben – podnosićhebthobhat gehoben
heißen – nazywać sięheißthießhat geheißen
helfen – pomagaćhilfthalfhat geholfen
kennen – znaćkenntkanntehat gekannt
klimmen – wspinać sięklimmtklomm (klimmte)ist geklommen (geklimmt)
klingen – brzmieć, dzwonićklingtklanghat geklungen
kneifen – szczypaćkneiftkniffhat gekniffen
kommen – przychodzićkommtkamist gekommen
können – móc, umiećkannkonntehat gekonnt
kriechen – pełzaćkriechtkrochist gekrochen
laden – ładowaćlädtludhat geladen
lassen – kazać, zostawiaćlässtließhat gelassen
laufen – biecläuftliefist gelaufen
leiden – cierpiećleidetlitthat gelitten
leihen – pożyczaćleihtliehhat geliehen
lesen – czytaćliestlashat gelesen
liegen – leżećliegtlaghat gelegen
lügen – kłamaćlügtloghat gelogen
mahlen – mlećmahltmahltehat gemahlen
meiden – unikaćmeidetmiedhat gemieden
melken – doićmelktmolk (melkte)hat gemolken
messen – mierzyćmisstmaßhat gemessen
mögen – lubićmagmochtehat gemocht
müssen – musiećmussmusstehat gemusst
nehmen – braćnimmtnahmhat genommen
nennen – nazywaćnenntnanntehat genannt
pfeifen – gwizdaćpfeiftpfiffhat gepfiffen
preisen – chwalićpreistprieshat gepriesen
quellen – tryskaćquilltquollist gequollen
raten – radzićrätriethat geraten
reiben – trzećreibtriebhat gerieben
reißen – rozrywaćreißtrisshat / ist gerissen
reiten – jeździć konnoreitetrittist / hat geritten
rennen – pędzićrenntrannteist gerannt
riechen – pachniećriechtrochhat gerochen
ringen – walczyćringtranghat gerungen
rinnen – ciecrinntrannist geronnen
rufen – wołaćruftriefhat gerufen
salzen – solićsalztsalztehat gesalzen
saufen – chlaćsäuftsoffhat gesoffen
saugen – ssaćsaugtsog (saugte)hat gesogen (gesaugt)
schaffen – tworzyćschafftschufhat geschaffen
scheiden – rozwodzićscheidetschiedhat / ist geschieden
scheinen – świecićscheintschienhat geschienen
scheißen – srać (wulg.)scheißtschisshat geschissen
schelten – zwymyślaćschiltschalthat gescholten
scheren – kosić, przycinaćschertschorhat geschoren
schieben – przesuwaćschiebtschobhat geschoben
schießen – strzelaćschießtschosshat geschossen
schlafen – spaćschläftschliefhat geschlafen
schlagen – bićschlägtschlughat geschlagen
schleichen – skradać sięschleichtschlichist geschlichen
schleifen – ciągnąć, trzećschleiftschliffhat geschliffen
schließen – zamykaćschließtschlosshat geschlossen
schlingen – połykaćschlingtschlanghat geschlungen
schmeißen – wywalać, rzucaćschmeißtschmisshat geschmissen
schmelzen – topić, topniećschmilztschmolzhat / ist geschmolzen
schneiden – kroić, ciąćschneidetschnitthat geschnitten
schreiben – pisaćschreibtschriebhat geschrieben
schreien – krzyczećschreitschriehat geschrien
schreiten – kroczyćschreitetschrittist geschritten
schweigen – milczećschweigtschwieghat geschwiegen
schwellen – puchnąćschwilltschwollist geschwollen
schwimmen – pływaćschwimmtschwammist / hat geschwommen
schwingen – wymachiwać, drżećschwingtschwangist / hat geschwungen
schwören – przysięgaćschwörtschworhat geschworen
sehen – widziećsiehtsahhat gesehen
sein – byćistwarist gewesen
senden – wysyłaćsendetsandte (sendete)hat gesandt (gesendet)
singen – śpiewaćsingtsanghat gesungen
sinken – tonąćsinktsankist gesunken
sinnen – rozmyślaćsinntsannhat gesonnen
sitzen – siedziećsitztsaßhat gesessen
sollen – mieć powinnośćsollsolltehat gesollt
spalten – dzielić, rozłupywaćspaltetspaltetehat gespalten
speien – zionąć, buchaćspeitspiehat gespien
spinnen – prząść, pleśćspinntspannhat gesponnen
sprechen – mówić, rozmawiaćsprichtsprachhat gesprochen
sprießen – kiełkowaćsprießtsprossist gesprossen
springen – skakaćspringtsprangist gesprungen
stechen – kłućstichtstachhat gestochen
stehen – staćstehtstandhat gestanden
stehlen – kraśćstiehltstahlhat gestohlen
steigen – wchodzić, wspinać sięsteigtstiegist gestiegen
sterben – umieraćstirbtstarbist gestorben
stieben – rozpryskiwać sięstiebtstobist gestoben
stinken – śmierdziećstinktstankhat gestunken
stoßen – pchnąć, uderzyćstößtstießhat / ist gestoßen
streichen – malowaćstreichtstrichhat gestrichen
streiten – kłócić sięstreitetstritthat gestritten
tragen – nosićträgttrughat getragen
treffen – spotykaćtriffttrafhat getroffen
treiben – gnać, prowadzić, uprawiaćtreibttriebhat / ist getrieben
treten – podejść, nadepnąćtritttratist / hat getreten
trinken – pićtrinkttrankhat getrunken
tun – robić, czynićtuttathat getan
verbleichen – blaknąćverbleichtverblichist verblichen
verderben – psuć, gnićverdirbtverdarbhat / ist verdorben
verdrießen – zagniewaćverdrießtverdrosshat verdrossen
vergessen – zapominaćvergisstvergaßhat vergessen
verlieren – gubić, tracićverliertverlorhat verloren
verschwinden – znikaćverschwindetverschwandist verschwunden
verzeihen – wybaczaćverzeihtverziehhat verziehen
wachsen – rosnąćwächstwuchsist gewachsen
waschen – myć, praćwäschtwuschhat gewaschen
weichen – ustępowaćweichtwichist gewichen
weisen – wskazywaćweistwieshat gewiesen
wenden – odwracaćwendetwandte (wendete)hat gewandt (gewendet)
werben – werbować, reklamowaćwirbtwarbhat geworben
werden – stać się, zostaćwirdwurdeist geworden
werfen – rzucaćwirftwarfhat geworfen
wiegen – ważyćwiegtwoghat gewogen
winden – wić, wplataćwindetwandhat gewunden
wissen – wiedziećweißwusstehat gewusst
wollen – chciećwillwolltehat gewollt
wringen – wyżymaćwringtwranghat gewrungen
ziehen – ciągnąćziehtzoghat / ist gezogen
zwingen – zmuszaćzwingtzwanghat gezwungen

Dodaj komentarz