Rodzajniki niemieckie przez długi czas były dla mnie problematycznym zagadnieniem. Będąc w gimnazjum zawsze złościłam się, gdy dostawałam niższe oceny za różne prace pisemne przez użycie niewłaściwych rodzajników. Wydawały mi się one niepotrzebne i zbyt skomplikowane, żeby w ogóle spróbować je zrozumieć. Nie wiedziałam wtedy jeszcze, że z czasem pokocham język niemiecki i jego zawiłości gramatyczne, w tym rodzajniki niemieckie.
Gdy zaczęłam studiować filologię niemiecką poznałam świetnego profesora, który tak bardzo nie mógł znieść błędów związanych z rodzajnikami, że poświęcił dwa wykłady na wytłumaczenie ich. Poznałam wtedy „sekret”, o którym nie słyszałam nigdy wcześniej, a który tak bardzo uprościłby moje początki nauki niemieckiego! Dzięki niemu, nawet jeśli nie znam rodzajnika jakiegoś słowa jestem w stanie zgadnąć go z 99% skutecznością. Podzielę się nim z tobą w dalszej części tego artykułu. Zapraszam do czytania!
Czym są rodzajniki w języku niemieckim?
Język niemiecki jest znany z tego, że występują w nim rodzajniki. Dzięki rodzajnikom możemy określić rodzaj gramatyczny rzeczowników. Dla osób, których językiem ojczystym jest język polski rodzajniki to trudna koncepcja, ponieważ w języku polskim one w ogóle nie istnieją. Trudno jest więc zrozumieć coś czego w naszym języku nie ma. W języku polskim od razu możemy określić rodzaj po rzeczowniku t.j. “łąka” jest rodzaju żeńskiego, a “las” rodzaju męskiego. W języku niemieckim informację o rodzaju rzeczownika przekazują właśnie rodzajniki. Oto one:
| Polski | ||||
|---|---|---|---|---|
| rodzaj męski | rodzaj żeński | rodzaj nijaki | liczba mnoga | |
| rodzajnik określony | der | die | das | die |
| rodzajnik nieokreślony | ein | eine | ein | – |
Musisz również wiedzieć, że rodzaj gramatyczny jest pojęciem, które funkcjonuje tylko w obrębie języka. Nie porównuj więc rodzaju gramatycznego rzeczowników w języku polskim z tymi w języku niemieckim, np. “jabłko” jest rodzaju nijakiego, a “der Apfel” jest rodzaju męskiego. Najlepszym sposobem na nauczenie się właściwego rodzajnika jest zapamiętywanie każdego rzeczownika od razu z jego rodzajnikiem. Choć wiadomo, łatwo to powiedzieć, a trudniej zrobić. Dlatego, w dalszej części artykułu, przedstawię ci parę sposobów ułatwiających naukę rodzajników.
Wskazówka: Jeśli podczas rozmowy nie znasz właściwego rodzajnika, nie przejmuj się i powiedz którykolwiek z nich. Pamiętaj, że najważniejsza jest komunikacja, a nie poprawność językowa.
Rodzajniki określone: der, die, das
W języku niemieckim wyróżniamy trzy rodzaje: męski, żeński i nijaki. Prawie każdy rzeczownik musi być poprzedzony rodzajnikiem, dlatego mów der Mann (a nie Mann) i das Auto (a nie Auto).
| Niemiecki | Polski |
|---|---|
| der | rodzaj męski |
| die | rodzaj żeński |
| das | rodzaj nijaki |
Rodzajniki służą do określania rzeczownika, ale nie daj się zmylić – nie mają nic wspólnego z faktyczną płcią. Świetnie obrazuje to przykład: das Mädchen (dziewczyna), słowo które jest rodzaju nijakiego.
Rodzajników określonych używaj gdy mówisz o konkretnych rzeczownikach, o których już wcześniej były wspomniałeś lub są znane zarówno tobie, jak i słuchaczowi. Czasami, zależnie od kontekstu, możesz tłumaczyć je jako „ten”, „ta”, „to”. Oto kilka przykładów:
| Niemiecki | Polski |
|---|---|
| Der Hund bellt. | Pies szczeka. – W tym przypadku zakładasz, że osoba, z którą rozmawiasz wie, o jakim konkretnym psie mówicie. |
| Die Blumen sind schön. | Te kwiaty są piękne. – Mówisz o pewnych konkretnych kwiatach, które były już wspomniane lub są oczywiste z kontekstu. |
| Die Sonne scheint. | Słońce świeci. – Jest tylko jedno słońce na świecie, dlatego użyj rodzajnika określonego. |
W Taalhammerze przeprowadziliśmy badanie, podczas którego za pomocą metod statystycznych udało nam się dojść do następującego wniosku: język niemiecki jest w przeważającej mierze żeński. Jeśli spojrzeć na wszystkie rzeczowniki w słowniku ortograficznym, którym towarzyszy tylko jeden rodzajnik, 46% z nich wymaga rodzaju żeńskiego die. To o 12% więcej niż rzeczowników z rodzajem męskim”. W tym artykule potwierdza do wydawnictwo Duden, które jest wiarygodnym autorytetem we wszystkich kwestiach związanych z językiem niemieckim. Możemy więc stwierdzić, że jeśli nie wiesz którego rodzajnika użyć – wybierz die. Jest prawie 50% szans, że trafisz!
Rodzajniki nieokreślone: ein, eine
W języku niemieckim masz do wyboru dwa rodzajniki nieokreślone: ein (dla rzeczowników w rodzaju męskim i nijakim) i eine (dla rzeczowników w rodzaju żeńskim). Jest więc o wiele prościej, niż z rodzajnikami określonymi.
| Niemiecki | Polski |
|---|---|
| ein | rodzaj męski i nijaki |
| eine | rodzaj żeński |
Używasz ich w dwóch przypadkach:
- gdy mówisz o czymś, co nie jest jasno określone, np. Ich will ein Auto. (Chcę samochód), nie oznacza konkretnego samochodu, lecz obojętnie jaki samochód.
- gdy wspominasz coś po raz pierwszy, np. Er hat ein Auto. Das Auto ist teuer. (On ma samochód. Ten samochód jest drogi.)
| Niemiecki | Polski |
|---|---|
| Ich werde eine neue Sprache lernen. | Nauczę się nowego języka. – Nie wiesz jeszcze jakiego. Ten język, którego się nauczysz jest „jednym z wielu” |
| Ich möchte eine Pizza essen. | Chciałabym zjeść pizzę. – Nie wiesz jaką pizzę. Nie chodzi tutaj o żadną konkretną. |
| Das ist ein guter Freund. Der Freund hat ein Buch. | To jest dobry przyjaciel. Ten przyjaciel ma książkę. – Gdy mówisz o czymś po raz pierwszy użyj rodzajnika nieokreślonego. Później, gdy twój rozmówca wie już, o jakiego przyjaciela ci chodzi użyj rodzajnika określonego. |
Uwaga! Rodzajniki nieokreślone występują tylko w liczbie pojedynczej, dlatego nie używaj ich nigdy w liczbie mnogiej. W tym przypadku, rzeczowniki w liczbie mnogiej występują bez żadnego rodzajnika. Zobacz na przykładzie słowa „książki”:
Gdy chodzi ci o książki ogólnie, powiesz Er hat Bücher. Jeżeli natomiast chodzi ci o konkretne książki (np. te o których przed chwilą mówiłeś), użyjesz rodzajnika określonego, np. Er hat die Bücher. Po polsku w obydwu przypadkach powiesz “On ma książki”.
| Niemiecki | Polski |
|---|---|
| Kauf Äpfel! | Kup jabłka! |
| Ich möchte Hunde haben. | Chcę mieć psy. |
| Er hat viele Bücher. | On ma dużo książek. |
Rodzajnik zerowy
Dobra wiadomość! W niektórych sytuacjach nie musisz używać żadnych rodzajników. Masz wtedy do czynienia z tzw. „rodzajnikiem zerowym”. Rodzajnik zerowy występuje:
- przed nazwami miast i większości państw,
- przed nazwami materiałów,
- przed nazwami zawodów,
- przed nazwami narodowości,
- przed pojęciami abstrakcyjnymi i określającymi uczucia,
- jeśli określamy ilość, wagę, miarę oraz po liczebnikach głównych,
- po wyrazach viel (dużo), wenig (mało) i etwas (trochę),
- w niektórych utrwalonych powiedzeniach.
W zapamiętaniu tych zasad pomoże ci nauka przykładowych zdań. Zamieściłam je w tabelce poniżej, ale znajdziesz je również w naszej aplikacji, gdzie za pomocą zaawansowanego systemu powtórek nauczysz się ich w krótkim czasie i bez zbędnego wysiłku.
| Niemiecki | Polski |
|---|---|
| Ich lebe in Deutschland. | Mieszkam w Niemczech. |
| Die Frau ist aus Polen. | Ta pani pochodzi z Polski. |
| Der Pullover ist aus Wolle. | Ten sweter jest z wełny. |
| Ich bin Kellner. Ich bin Pole. | Jestem kelnerem. Jestem Polakiem. |
| Ihr Pullover ist aus Baumwolle und jener Pullover ist aus Wolle. | Jej sweter jest z bawełny, a tamten jest z wełny. |
| Später möchte er Lehrer werden. | Później chce zostać nauczycielem. |
| Ich habe viel Arbeit in dieser Woche. | Mam dużo pracy w tym tygodniu. |
| Das Kind möchte etwas Wasser trinken. | To dziecko chciałoby wypić trochę wody. |
| Ich habe heute wenig Zeit für meine Hobbys. | Dziś mam mało czasu na moje hobby. |
| Sein ständiger Ärger beeinflusst seine Gesundheit negativ. | Jego ciągły gniew negatywnie wpływa na jego zdrowie. |
| Ich habe zwei Hunde. | Mam dwa psy. |
| Ich habe drei Äpfel gekauft. | Kupiłem trzy jabłka. |
| Das Paket wiegt fünf Kilogramm. | Paczka waży pięć kilogramów. |
| „Kommt Zeit, kommt Rat.” | „Przyjdzie czas, przyjdzie rada.” |
Der, die czy das? – sprawdzony sposób na naukę rodzajników
Nadszedł w końcu czas, abym podzieliła się z tobą moim sposobem na „zgadywanie” jakiego rodzajnika powinieneś użyć z danym rzeczownikiem. Polega on więc na tym, że rodzajnik możemy określić patrząc na końcówkę rzeczownika. Wystarczy, że zapamiętasz które końcówki łączą się z danym rodzajnikiem, a następnie na podstawie skojarzeń będziesz w stanie określić jakiego rodzaju jest nowo poznany rzeczownik. Oto przykład:
Wszystkie rzeczowniki, które kończą się na –ung są rodzaju żeńskiego. Dzięki temu wiem, że np. słowo Überraschung (niespodzianka) będzie miało rodzajnik die. Analogicznie, wszystkie inne rzeczowniki z tą samą końcówką, będą miały ten sam rodzajnik: die Unterhaltung (rozmowa), die Meinung (zdanie, opinia) itd.
Można więc wyciągnąć wniosek, że wystarczy żebyś nauczył się po jednym przykładowym słowie do każdej końcówki i zapamiętał z jakim łączy się rodzajnikiem, a będziesz w stanie określić rodzajnik nieskończonej ilości słów na podstawie skojarzeń! Pamiętaj jednak o tym, że podczas prowadzenia konwersacji nie będziesz mieć czasu na długie zastanawianie się nad rodzajnikami. Do rozwinięcia intuicji będziesz potrzebować trochę czasu. Dlatego najlepszym sposobem jest “wkucie” na pamięć dużej ilości takich słów, samych jak i w zdaniach, żeby jak najbardziej zautomatyzować te schematy w głowie. Dopiero wtedy metoda ta zacznie działać.
To jeszcze nie wszystko. Istnieje jeszcze jeden sposób aby nauczyć się rodzajników. W niektórych przypadkach możemy podzielić rzeczowniki na grupy tematyczne, np. rzeczowniki związane z czasem są zazwyczaj rzeczownikami męskimi (pory dnia, dni tygodnia, miesiące i pory roku). Za chwilę dowiesz się więcej na ten temat.
Ostatnia wskazówka, o której powinieneś pamiętać podczas nauki rodzajników dotyczy rzeczowników złożonych. Rzeczowniki złożone mogą wydawać nam się trudne, przez to, że potrafią być naprawdę długie. Mimo tego, określenie ich rodzajnika jest bardzo proste. Rodzajnik rzeczownika złożonego jest zawsze taki sam, jak ostatniego rzeczownika składowego. Weźmy jako przykład die Hausaufgabe (zadanie domowe). Jest on połączeniem dwóch słów: das Haus (dom) i die Aufgabe (zadanie). Ostatnim rzeczownikiem jest die Aufgabe, dlatego słowo Hausaufgabe będzie miało również rodzajnik die. Zachęcam cię do przeczytania tego artykułu, w którym znajdziesz o wiele więcej ciekawostek i sposobów na naukę języka niemieckiego!
Rodzaj męski
Rzeczownik prawie zawsze jest rodzaju męskiego, gdy ma takie końcówki:
| Niemiecki | Polski |
|---|---|
| –ig | der Essig (ocet), der Honig (miód) |
| –ing | der Zwilling (bliźniak), der Hering (śledź) |
| –ent | der Patient (pacjent), der Kontinent (kontynent)*wyjątki: das Prozent, das Talent |
| –ling | der Frühling (wiosna), der Lehrling (praktykant, uczeń) |
| –ich | der Teppich (dywan), der Stich (ukłucie) |
| –eig | der Steig (ścieżka górska), der Zweig (gałąź) |
| –ast | der Gymnasiast (gimnazjalista), der Kontrast (kontrast)*wyjątek: die Last (ciężar) |
Również rzeczowniki pochodzenia obcego zakończone na:
| Niemiecki | Polski |
|---|---|
| –ismus | der Kapitalismus (kapitalizm), der Tourismus (turystyka) |
| –or | der Doktor (lekarz), der Humor (humor)*wyjątek: das Labor (laboratorium) |
| –ant | der Praktikant (praktykant), der Protestant (protestant) |
Co więcej tak jak pisałam wcześniej, rzeczowniki związane z czasem są zazwyczaj rzeczownikami męskimi. Dotyczy to np. pór dnia, dni tygodnia, miesięcy i pór roku. Inne takie grupy rzeczowników to: punkty kardynalne, zjawiska pogodowe, rodzaje kawy, nazwy marek samochodów, nazwy szczytów górskich i jezior. Spójrz na przykłady:
| Niemiecki | Polski |
|---|---|
| die Tageszeiten: der Abend, der Morgen | pory dnia: wieczór, poranek |
| die Wochentage: der Sonntag, der Freitag | dni tygodnia: niedziela, piątek |
| die Monate: der März, der Oktober | miesiące: marzec, październik |
| die Jahreszeiten: der Winter, der Sommer | pory roku: zima, lato |
| die Himmelsrichtungen: der Norden, der Süden, der Westen | punkty kardynalne: północ, południe, zachód |
| die Wetterphänomene: der Regen, der Schnee, der Hagel | zjawiska pogodowe: deszcz, śnieg, grad |
| die Kaffeesorten: der Kaffee, der Cappuccino | rodzaje kawy: kawa, cappuccino |
| die Automarken: der BMW, der Mercedes | marki samochodów: BMW, Mercedes |
| die Berggipfel: der Vesuv, der Mount Everest | szczyty górskie: Wezuwiusz, Mount Everest |
| die Seen: der Baikalsee, der Titisee | jeziora: Bajkał, Titisee |
Rodzaj żeński
Gdy rzeczownik ma takie końcówki to jest on prawie zawsze rodzaju żeńskiego:
| Niemiecki | Polski |
|---|---|
| –heit | die Krankenheit (choroba), die Freiheit (wolność) |
| –keit | die Pünktlichkeit (punktualność), die Ehrlichkeit (szczerość) |
| –ung | die Ordnung (porządek), die Prüfung (sprawdzian)*wyjątki: der Dung (obornik), der Schwung (zamach, zapał), der Sprung (skok) |
| –schaft | die Gesellschaft (społeczeństwo), die Freundschaft (przyjaźń) |
| –erei | die Malerei (malarstwo), die Träumerei (marzycielstwo) |
| –sion | die Diskussion (dyskujsa), die Pension (emerytura, pensjonat) |
| –tion | die Information (informacja), die Organisation (organizacja) |
| –e (Zdecydowana większość rzeczowników zakończonych na -e jest rodzaju żeńskiego, ale istnieją także rzeczowniki rodzaju męskiego i neutralnego z tą końcówką) | die Liebe (miłość), die Woche (tydzień) |
Oprócz tego, rzeczowniki pochodzenia obcego zakończone na:
| Niemiecki | Polski |
|---|---|
| –ität | die Qualität (jakość), die Kreativität (kreatywność) |
| –anz | die Toleranz (tolerancja), die Eleganz (elegancja) |
| –enz | die Existenz (egzystencja), die Konsequenz (konsekwencja) |
| –ik | die Musik (muzyka), die Logik (logika)*wyjątki: der Katholik (katolik), der Atlantik (Atlantyk), der Pazifik (Pacyfik), das Mosaik (mozaika), das Plastik (plastik) |
| –ur | die Architektur (architektura), die Temperatur (temperatura)*wyjątki: das Abitur (matura), das Futur (przyszłość), der Purpur (purpura), der Flur (korytarz) |
Co więcej, liczby, drzewa, owoce, rzeki i kwiaty (poza paroma wyjątkami) są rzeczownikami żeńskimi. Zobacz na przykłady:
| Niemiecki | Polski |
|---|---|
| die Zahlen: die Eins, die Zehn | liczby: jeden, dziesięć |
| die Bäume: die Buche, die Eiche | drzewa: buk, dąb |
| das Obst: die Erdbeere, die Banane | owoce: truskawka, banan |
| die Flüsse: die Donau, die Weichsel | rzeki: Dunaj, Wisła |
| die Blumen: die Rose, die Tulpe | kwiaty: róża, tulipan |
Rodzaj nijaki
Gdy rzeczownik ma takie końcówki to jest on prawie zawsze rodzaju nijakiego:
| Niemiecki | Polski |
|---|---|
| –chen | das Mädchen (dziewczyna), das Kätzchen (kociątko) |
| –lein | das Fräulein (panna), das Häuslein (domek) |
| –tum | das Datum (data), das Christentum (chrześcijaństwo)*wyjątki: der Irrtum (pomyłka), der Reichtum (bogactwo) |
Również rzeczowniki obcego pochodzenia zakończone na:
| Niemiecki | Polski |
|---|---|
| –ment | das Dokument (dokument), das Kompliment (komplement)*wyjątki: der Zement (cement), der Konsument (konsument) |
| –um | das Album (album), das Zentrum (centrum) |
| –ma | das Dilemma (dylemat), das Trauma (trauma)*wyjątek: die Firma (firma) |
Istnieje jeszcze jedna ciekawa zasada, którą warto zapamiętać, aby sprawniej opanować niemieckie rodzajniki. Polega ona na tym, że jeśli używasz przymiotników lub czasowników jako rzeczowników, rzeczowniki te będą miały rodzajnik das, np. schön (piękny), das Schöne (piękno), kennenlernen (spotkać się), das Kennenlernen (spotkanie). Pamiętaj o pisowni dużą literą! Spójrz na poniższe przykłady:
| Niemiecki | Polski |
|---|---|
| das Schöne | piękno |
| Er sah nur das Schöne an diesem Ort. | Widział tylko piękno tego miejsca. |
| das Romantische | romantyzm |
| Diesem Restaurant fehlt das Romantische. | Tej restauracji brakuje romantyzmu. |
| das Arbeiten | praca |
| Sie mag das Arbeiten mit ihm. | Lubi z pracę z nim. |
| das Fernsehen | oglądanie telewizji |
| Das Fernsehen gefällt vielen Leuten. | Wiele ludzi lubi oglądać telewizję. |
| das Kennenlernen | spotkanie |
| Das erste Kennenlernen lief nicht so gut. | Pierwsze spotkanie nie poszło zbyt dobrze. |
| das Essen | jedzenie |
| Der kleine Junge muss das Essen lernen. | Mały chłopiec musi nauczyć się jak jeść. |
Ciekawostka
W języku niemieckim występuje parę słów, które zmieniają swoje znaczenie w zależności od rodzajnika. Jest ich jednak niewiele. Oto kilka przykładów:
| Niemiecki | Polski | Niemiecki | Polski |
|---|---|---|---|
| der See | jezioro | die See | morze |
| das Steuer | kierownica, ster | die Steuer | podatek |
| der Schild | tarcza, osłona | das Schild | znak |
| der Leiter | kierownik, dyrektor, lider | die Leiter | drabina |
Jak aplikacja Taalhammer pomoże ci w nauce rodzajników?
Mam nadzieję, że po przeczytaniu tego artykułu rodzajniki nie są już dla ciebie wielką niewiadomą. Poznałeś już całą wiedzę w teorii, więc teraz czas na praktykę! Aby „poczuć język” i nabrać wprawy w posługiwaniu się rodzajnikami potrzeba trochę czasu i pracy. Skorzystaj z naszej aplikacji, aby ułatwić sobie to zadanie. Znajdziesz w niej przykładowe zestawy do nauki i powtórki przygotowane specjalnie dla ciebie. Zapomnij o nudnym powtarzaniu i zaufaj naszemu algorytmowi opartemu na metodzie Spaced Repetition. Jest to bardzo skuteczny sposób na to, aby informacje zapisały się w naszej pamięci długotrwałej. Przekonaj się sam i rozpraw się z rodzajnikami raz na zawsze!
Related Posts
Najpopularniejsze zwierzęta domowe i dzikie po niemiecku. Słownictwo wraz z tłumaczeniem
Czasowniki niemieckie z odmianą. Lista najczęściej stosowanych czasowników
Czasowniki modalne w języku niemieckim. Pełna lista wraz z przykładami
Nazwy zawodów po niemiecku
Najlepsze filmy niemieckie. Top lista popularnych filmów zza zachodniej granicy